سیستم واکنش اضطراری
Emergency Response Plan (سیستم واکنش اضطراری)
وضعيت اضطراري وضعيتي غيرقابل پيش بيني و برنامه ريزي نشده است. که مي تواند باعث مرگ و ياصدمات جدي به پرسنل،مشتريان ياجامعه، توقف کامل فرآيندها، عمليات ها، صدمات زيست محيطي و فيزيکي شود. وضعيت اضطراري مي تواند طبيعي و يا ساخته دست بشر باشد؛ از قبيل سيل، طوفان ، حريق ، آزاد شدن گازهاي سمي ، ريخت و پاش مواد شيميايي ، حوادث راديولوژيکي و اغتشاشات مردمي. واکنش نسبت به وضعيت اضطراري، فعاليت هاي است که به منظور به حداقل رساندن آثار يک حادثه یا بحران و نجات جان انسانها، کاهش صدمات جسمي يا روحي و پيشگيري از آسيب ها ي آتي انجام مي شوند. طرح واکنش اضطراري، مجموعه اعمالي است که ايمني کارفرما و کارکنان را درشرايط اضطراري تضمين مي کند. به عبارت ديگر اين طرح شامل: فرآيند آمادگي،کاهش ريسک، واکنش و عادي سازي وضعيت اضطراري است. طرح واکنش اضطراري مهمترين جزء آمادگي در مقابل وضعيت اضطراري است. اين طرح اعمالي را شرح مي دهد که کارکنان را درشرايط اضطراري ايمن نگهدارد. عناصر اصلي يک طرح واکنش اضطراري عبارتنداز:
• روش هاي اجرايي جهت گزارش دهي شرايط اضطراري
• روشهاي اجرايي جهت اطلاع دادن به کارکنان در وضعيت اضطراري (سيستم هاي هشداردهنده)
• روشهاي اجرايي مانور و تخليه
• روشهاي اجرايي شمارش افراد
• وظايف ومسئوليت هاي افراد در اقدامات نجات و پزشکي
• شرح چگونگي آموزش پرسنل
• روش اجرايي براي افرادي که بايد عمليات هاي بحراني را متوقف کنند، تيم آتش نشاني وسايرافراد با وظايف خاص
هر ساله شرايط اضطراري باعث وارد آمدن خسارات زيادي به صنايع و مرگ افراد بسياري مي شود. شرايط اضطراري وضعيتي پيش بيني و طراحي نشده اي است که مي تواند منجر به مرگ افراد يا آسيب جدي به کارکنان ، مشتريان يا جامعه و همچنين باعث توقف عمليات کاري و صدمه به محيط شود. اين شرايط مي تواند براي هر کسي، در هر جايي ودرهر زماني پيش آيد و بايستي به منظور مقابله با اين شرايط و تخليه مکان هاي کاري در هنگام وقوع اين شرايط آمادگي هاي لازم را کسب نمود. بهترين راه حفاظت از کارکنان و محيط هاي کاري انتظار داشتن وقايع غيرمنتظره و ايجاد يک طرح واکنش اضطراري خوب مي باشد. چون تعداد کمي ازافراد به هنگام وقوع بحران مي توانند به خوبي و منطقي فکر کنند، بنابراين بسيار مهم است که جهت واکنش در برابر چنين شرايطي آمادگي هاي لازم ايجاد شود.
واحد HSE مجتمع ذوب آهن درفک شمال به بهر مندی از کادری مجرب و آموزش دیده، طرح ها و سیتسم های واکنش اضطراری را در این مجتمع اجرا نموده که به شرح ذیل می باشد.
طرح واکنش اضطراري
به هنگام ايجاد طرح واکنش اضطراري بايد از جنبه هاي مختلف، شرايط اضطراري بالقوه اي که مي توانند در محيط کار رخ دهند را در نظر گرفت. اين طرح بايد مرتبط با ريسک هاي موجود در محيط کار بوده و شامل اطلاعاتي در خصوص تمام منابع بالقوه شرايط اضطراري باشد. ايجاد طرح واکنش اضطراري به اين معناست که ارزيابي خطرات به منظور تعيين اينکه چه خطرات فيزيکي يا شيميايي مي توانند درمحيط کار، شرايط اضطراري را به وجود آورند، مشخص نماید.
در مجتمع ذوب آهن درفک شمال، عناصر طرح واکنش اضطراري به شرح ذيل می باشد که توسط واحد HSE این مجتمع گردآوری و اجرا شده است.
نحوه اطلاع رساني به پرسنل به هنگام وقوع شرايط اضطراری
این طرح شامل روشي براي اطلاع رساني به تمام پرسنل از قبيل کارکنان ناتوان نيز می باشد بطوريکه بتوانند کارهاي مورد نياز را انجام دهند ويا وضعيت اضطراري رااعلام کنند. صداي اعلام کننده( alarm ) مي بايست طوري تنظیم گردد که از صداي زمينه محيط قابل تشخيص باشد. در مکانهايي که ممکن بود افرادي باشندکه نتوانند آلارم صوتي را بشنوند از آلارمهاي ديداري، ارتعاشي يا حسي استفاده شده است. این آلارم کاملا واضح بوده و مسئوليت افراد را در مورد تخليه و يا انجام هرگونه عملي در شرايط اضطراري مشخص می سازد. آلارمها به گونه ای است که نيروهای کمکي خارج از سازمان ( پليس، آتش نشاني و ...) را مطلع سازند.
آلارم ها و سيستم هاي هشدار دهنده دراین مجتمع طوری طراحی گردیده که کارگران غيرفارسي زبان را نيز مطلع سازد. همچنین آلارمها و سيستمهاي هشداردهنده به طور منظم چک شده تا از سالم بودن آنها اطمينان حاصل شود .
تخليه اضطراری
منظور از تخليه در شرايط اضطراري، تخليه افراد و انتقال منابع ( تجهيزات ، اموال و ... ) به خارج از محل حادثه مي باشد.
در دستورالعمل تخليه اضطراري پس از بررسي و ارزيابيهاي لازم موارد زير لحاظ شده است:
1- دستورالعمل تخليه اضطراري کاملا ساده بوده و تخليه کامل افراد از محل حادثه را فراهم می سازد .
2- نقشه مسير خروج اضطراري کاملا مشخص و واضح بوده، در دسترس و قابل استفاده میباشد، بطوريکه در آن تمامي مسيرهاي خروج اضطراري به وسيله تابلو يا رنگهايي که در تمام ساعات شبانه روز قابل رؤيت است مشخص می باشد.
3- نحوه مطلع کردن کارکنان درآن ذکرشده است .
4- نحوه دسترسي به تيم امداد و جستجوي افراد اين تيم درصورت عمل کردن آلارم مشخص شده است.
5- روشنايي اضطراري( از نوع Local) جهت تأمين روشنايي کافي در هنگام تخليه ( در زمان قطع برق) ، براي راه پله ها و راهرو ها وتمامي مسيرهاي خروج تعبیه شده است.
6- کارکنان غير فارسي زبان با علائم هشداردهنده و مسيرهاي خروج اضطراري در محيط کارآشنايي کامل دارند.
7- پيش بيني شرايط جوي و حصول اطمينان از اينکه افراد تخليه شده در برابر شرايط جوي و ... محافظت مي شوند .
8- در نظر گرفتن مسئول و يا مسئوليني براي حصول اطمينان از خروج کامل افراد و تجهيزات .
9- شناسايي افراد گم شده .
10- شناسايي تجهيزات و تاسيسات مهمي که مي بايست از محل خارج شوند ( مثل کامپيوتر هاي مرکز ) اطفاء حريق
تخليه نامناسب مي تواند منجر به سردرگمي، صدمه وآسيب به تجهيزات شود. در رابطه با تخليه مي بايست قبلاً به کارکنان آموزش ها يويژه ارائه گردد بطوريکه در هر شرايطي آمادگي تخليه را داشته باشند. همچنين افرادي مشخص در محل کار بايد مسئول تصميم گيري درباره تخليه و يا قطع عمليات هاي بحراني باشند، تمامي کارکنان بايد قبلاً با تمامي روشها يا علائم تخليه آشنا باشند و تحت هر شرايطي ايمني و بهداشت افراد در محيط کار بايد در اولويت قرارگيرد. برای همین منظور واحد HSE آموزش های لازم در خصوص نحوه صحیح تخلیه در موارد اضطراری را به پرسنل ارائه نموده است.
در تهيه طرح واکنش اضطراري فردي به عنوان هماهنگ کننده ومسئول تخليه انتخاب می شود. مهم است که پرسنل او را بشناسندو بدانندکه چه کسي هنگام وضعيت اضطراري تصميم گيري مي کند. هماهنگ کننده بايد در موارد زير مسئوليت داشته باشد:
o ارزيابي وضعيت جهت تعيين اينکه آيا وضعيت اضطراري موجود نياز به انجام روشهاي اجرايي وضعيت اضطراري دارد ياخير؟
o سرپرستي تخليه پرسنل
o سرپرستي سرويسهاي اضطراري درخارج ازمحيط کار از قبيل آتش نشاني وکمکهاي پزشکي
مسيرها ودربهاي خروج اضطراري:
هنگام تهيه طرح واکنش اضطراري، مسيرها و دربهاي خروج اضطراري بايد مشخص شده و اطمينان حاصل گردد که شرايط زير را دارا مي باشند:
o داراي عرض کافي جهت تخليه کارکنان مي باشند
o بدون مانع مي باشند
o افرادرادرمعرض خطرات ديگري قرار نمي دهند
o مسيرها ودربهاي خروج اضطراري رابايد روي نقشه اي مشخص کرده وآن رادرمعرض ديد تمام پرسنل قرار داد.
شمارش افراد پس از تخليه:
شمارش تمام افراد پس ازتخليه بسيار مهم وحياتي است. سردرگمي وعدم برنامه ريزي مي تواند منجر به تاخير در نجات افراد، به دام افتاده در ساختمان شودو يا منجر به عمليات نجات و جستجوي بي مورد و خطرناک گردد. به منظور شمارش سريع و دقيق پرسنل بايد موارد زير در طرح واکنش اضطراري مد نظر قرار گيرند:
o محلي جهت تجمع افراد پس از تخليه مشخص گردد
o پس از تخليه سرشماري انجام گيرد
o روشي جهت شمارش افرادي غير از پرسنل از قبيل مشتريان و بازديدکنندگان تدوين شده باشد.
اقدامات پزشکي در وضعيت اضطراري
تمامی افراد در واحد HSE در زمینه کمک های اولیه و امداد رسانی سریع آموزش های لازم را دیده اند. اقدامات درماني براي افرادي که به شدت صدمه ديده اند بايد 3تا4 دقيقه بعد از وقوع حادثه شروع شود. افراد فاقد آموزش و صلاحيت هم خود را به خطر مي اندازند و هم کساني راکه قصد نجات شان دارند، به اين دليل، عمليات نجات بايد فقط توسط افراد آموزش ديده ، صلاحيتدار و مجهز انجام شود.
نيازمنديهاي طرح واکنش اضطراري درباره مواد خطرناک
تمامي مديران صنايع بايد هميشه آمادگي مقابله با مواد خطرناک از قبيل مواد قابل اشتعال، موادمنفجره، موادسمي، خورنده، بيولوژيکي و مواد راديواکتيو را داشته باشند. منبع موادخطرناک ممکن است بيروني باشد از قبيل کارخانه هاي شيميايي مجاور و يا ممکن است منبع آلاينده در داخل سازمان باشد. بايد آمادگي مقابله با هر دو مورد وجود داشته باشد. بدون توجه به منبع آلاينده، اين مواد، کارکنان و محيط کار را تحت تاثير قرار مي دهند لذا بايد آنها را در طرح واکنش اضطراري مورد توجه قرارداد. چنانچه از مواد خطرناک استفاده مي شود:
o بايد ليستي از موادشيميايي که استفاده مي شوند جمعآوريو MSDS آنها را تهيه و در دسترس کارکنان قرارداد.
o ظروف محتويايت مواد را بايد برچسب گذاري نمود.
o بايدخطرات آنها را نوشته و در دسترس کارکنان قرارداد.
• اگرچه نمي توان از بسياري بحران ها جلوگيري کرد اما مي توان صدمات و آسيبهاي ناشي از آنها را محدودکرد و سريعاً به وضعيت عادي برگشت. فعاليت هاي کليدي شامل ارزيابي خطرات، تهيه طرحي مدون، آموزش وتمرين، آزمايش تجهيزات و همکاري با سازمان هاي مجاور و سازمان هاي مسئول مي باشد.
ارزيابي طرح واکنش در شرايط اضطراري
در مجتمع ذوب آهن درفک شمال، طرح واکنش اضطراري به طور سالانه مورد مميزي قرار می گيرد. علاوه بر مميزي هاي سالانه در مواقع زير مي بايست در طرح واکنش در شرايط اضطراري تغيير و بازنگري ايجاد شود :
• بعد از تمرينات و مانورهاي آموزشي
• پس از وقوع هرگونه شرايط اضطراري
• در هنگام تغيير افراد يا تغيير مسئوليتهايشان
• در هنگام تغيير در طراحي ، پروسه يا چيدمان(Lay out ) تجهيزات
• در هنگام تغيير در روشها و دستورالعملهاي مرتبط
اقدامات پاسخگويي ومقابله باوضعيت اضطراري:
در اين رابطه همواره بايد موارد زير مدنظر قرارگيرد:
• امنيت
• تامين آب
• بهسازي محيط
• اقدامات بهداشتي –درمانيوکمکهاياوليه
• جستجو و نجات
• تدارک و تهيه سرپناه اضطراري
• اطفاء حريق
